Ερώτηση με αρ. 23.06.009.04.682, ημερομηνίας 5 Ιανουαρίου 2010, του βουλευτή εκλογικής περιφέρειας Λευκωσίας κ. Γιώργου Περδίκη

«Έχω πληροφορηθεί ότι ο Επίτροπος Περιβάλλοντος και η Γενική Ελέγκτρια της Δημοκρατίας έχουν εντοπίσει την έλλειψη κανονισμών που διέπουν τη λειτουργία των πλυντηρίων αυτοκινήτων, με αποτέλεσμα τα περισσότερα από αυτά να χρησιμοποιούν νερό από το δίκτυο ύδρευσης αντί ανακυκλωμένο. Η σπατάλη νερού είναι πολύ μεγάλη, ενώ διαπιστώνεται και άνιση μεταχείριση των πολιτών, αφού, ως γνωστό, το πλύσιμο αυτοκινήτων με λάστιχο θεωρείται παράνομη πράξη.

Παρακαλώ τον αρμόδιο υπουργό να πληροφορήσει τη Βουλή των Αντιπροσώπων για τα μέτρα που προτίθεται να λάβει, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η μεγάλη σπατάλη ύδατος από τα πλυντήρια αυτοκινήτων και να αρθεί η άνιση μεταχείριση των Κυπρίων πολιτών.»

Από την Έκθεση της Γενικής Ελέγκτριας του 2009 (σελ. 353):

Δημόσιες κολυμβητικές δεξαμενές. Σύμφωνα με το άρθρο 85(2)(θ) του περί Δήμων Νόμου, τους περί Δημοσίων Κολυμβητικών Δεξαμενών Νόμους του 1992 και 1996 και τους περί Δημοσίων Κολυμβητικών Δεξαμενών Κανονισμούς του 1996, για τη χρήση και λειτουργία δημόσιων κολυμβητικών δεξαμενών απαιτείται η έκδοση άδειας λειτουργίας από την αρμόδια Αρχή, Δήμο ή Κοινοτικό Συμβούλιο.

Από στοιχεία που τηρούν οι Δήμοι, φαίνεται ότι στα όρια 22 Δήμων λειτουργούσαν, μέχρι την ετοιμασία της παρούσας ΄Εκθεσης, συνολικά 876 δημόσιες κολυμβητικές δεξαμενές, από τις οποίες οι 697 λειτουργούσαν χωρίς να έχουν εξασφαλίσει την απαιτούμενη άδεια, όπως φαίνεται στον πιο κάτω πίνακα, καθότι δεν πληρούν τους όρους και τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στους σχετικούς Νόμους και Κανονισμούς.  Σημειώνεται ότι για 50 δημόσιες κολυμβητικές δεξαμενές εκδόθηκε αντικανονικά άδεια λειτουργίας, χωρίς να πληρούν τους όρους και τις προϋποθέσεις της νομοθεσίας και των σχετικών Κανονισμών.

Συγκεκριμένα, για παραχώρηση άδειας λειτουργίας θα πρέπει να εξασφαλιστεί πιστοποιητικό έγκρισης, σύμφωνα με τον εκάστοτε σε ισχύ Νόμο περί Ρυθμίσεως Οδών και Οικοδομών, αναφορικά με τη δεξαμενή και όλες τις άλλες κατασκευές και εγκαταστάσεις, οι οποίες σχετίζονται με τη λειτουργία της, βεβαίωση της Υγειονομικής Υπηρεσίας, καθώς και πιστοποιητικό καταλληλότητας που εκδίδεται από το Τμήμα Ηλεκτρομηχανολογικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Συγκοινωνιών και Έργων, αναφορικά με τις μηχανολογικές και ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις.

Λόγω της σοβαρότητας του θέματος, που άπτεται της ασφάλειας και της υγείας των πολιτών, η Υπηρεσία μας εισηγήθηκε τη λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων για συμμόρφωση των ιδιοκτητών των δημόσιων κολυμβητικών δεξαμενών με τις διατάξεις των σχετικών Νόμων και Κανονισμών και την εξασφάλιση της απαιτούμενης άδειας λειτουργίας, υποδεικνύοντας ότι, σύμφωνα με επιστολή του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, ημερ. 5.3.2007, προς τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Υγείας, η λειτουργία κολυμβητικής δεξαμενής, χωρίς την απαιτούμενη άδεια, συνιστά ποινικό αδίκημα και υποδεικνύεται όπως οι δημόσιες κολυμβητικές δεξαμενές που λειτουργούν χωρίς άδεια, εντοπισθούν και καταγγελθούν στην Αστυνομία.

Σε επιστολή της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας, ημερ. 22.9.2009, προς τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών, με αφορμή σημείωμα της Υπηρεσίας μας, σχετικά με το πιο πάνω θέμα, αναφέρεται ότι, μετά από οδηγίες που δόθηκαν στον Αρχηγό της Αστυνομίας για διεξαγωγή ανακρίσεων για τη διαπίστωση του ενδεχομένου διάπραξης ποινικών αδικημάτων, διαπιστώθηκε ότι το 2007 λειτουργούσαν και ενδεχομένως να εξακολουθούν να λειτουργούν πέραν των 700 δημόσιων κολυμβητικών δεξαμενών, χωρίς άδεια.  Με την επιστολή του αυτή ο Γενικός Εισαγγελέας ζητά από τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών να ενημερώσει σχετικά τους Δήμους και τις Κοινοτικές Αρχές και να τους καλέσει να συνεργαστούν με την Αστυνομία, ώστε να εντοπιστούν τα παράνομα υποστατικά και χώροι και να καταγγελθούν.

Από την Έκθεση της Γενικής Ελέγκτριας του 2009 (σελ.77 ):

Ενιαία Διαχείριση Υδάτων (Δ.Ε.Δ.Υ.).
Με το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο, οι αρμοδιότητες που αφορούν ή σχετίζονται με τη διαχείριση των υδάτινων πόρων της Κύπρου ασκούνται από διάφορους φορείς όπως το ΤΑΥ, τους Επάρχους και το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως και ρυθμίζονται από πέραν των 14 διαφορετικών Νόμων.  Το γεγονός αυτό δυσχεραίνει την παρακολούθηση και τον έλεγχο των υδάτινων πόρων.

Το θέμα απασχόλησε το Υπουργικό Συμβούλιο ήδη από το 1997 το οποίο, για ρύθμιση του θέματος είχε αποφασίσει, στις 10.9.1997, την ίδρυση και λειτουργία του Ενιαίου Φορέα Διαχείρισης Υδάτων. Για το σκοπό αυτό, το 2001, ετοιμάστηκε σχετικό νομοσχέδιο με τίτλο «ο περί Ενιαίου Φορέα Υδάτων Νόμος του 2001», το οποίο αντικαταστάθηκε με νέο νομοσχέδιο, με τίτλο «ο περί Αρμοδιοτήτων της Διεύθυνσης Ενιαίας Διαχείρισης Υδάτων Νόμος του 2008» και το οποίο εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 6.2.2008.  Λόγω αντιδράσεων από τις αγροτικές οργανώσεις και άλλους φορείς, οι οποίοι ευνοούσαν τη δημιουργία ανεξάρτητου φορέα υδάτων, στις 12.6.2008, ζητήθηκε γνωμάτευση από το Γενικό Εισαγγελέα κατά πόσο η θεσμοθέτηση ανεξάρτητου οργανισμού για τη διαχείριση των υδάτων προσκρούει σε συνταγματικό κώλυμα. 
Ο Γενικός Εισαγγελέας, με επιστολή του ημερ. 24.6.2008, επισήμανε ότι η θεσμοθέτηση ανεξάρτητου οργανισμού για τη διαχείριση των υδάτων προσκρούει μεν στο Σύνταγμα αλλά εφόσον η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ημερ. 6.2.2008 αναφέρεται σε Κυβερνητικό Τμήμα (δηλαδή το ΤΑΥ), μια τέτοια νομοθετική ρύθμιση δεν προσκρούει στο Σύνταγμα.

Ο Νόμος με τον τίτλο «Ο περί της Ενιαίας Διαχείρισης Υδάτων Νόμος του 2010» έχει ήδη ψηφιστεί και όπως μας πληροφόρησε ο Διευθυντής του Τμήματος, θα τεθεί σε εφαρμογή με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου τους αμέσως προσεχείς μήνες. Βάσει του υπό αναφορά Νόμου, η ενιαία διαχείριση των υδάτων ανατίθεται στο ΤΑΥ.

Από την Έκθεση της Γενικής Ελέγκτριας του 2009 (σελ.76 ):

Παράνομη εκτροπή νερού από τον ποταμό Καρκώτη από κατοίκους  της Κακοπετριάς.
Όπως αναφέρεται εκτενέστερα σε προηγούμενες Εκθέσεις μας, κάτοικοι της κοινότητας Κακοπετριάς τοποθέτησαν λάστιχα στον ποταμό Καρκώτη, με τα οποία μεταφέρουν νερό παράνομα για άρδευση των καλλιεργειών τους, στερώντας το από τους άλλους δικαιούχους, που είναι μέλη των Αρδευτικών Τμημάτων των κοινοτήτων κατάντι του ποταμού Καρκώτη.

Κατόπιν καταγγελίας που υποβλήθηκε στις 7.11.2007, η Επίτροπος Διοικήσεως εξέτασε το θέμα και ετοίμασε σχετική Έκθεση, βάσει της οποίας το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε, στις 6.10.2008, όπως εξουσιοδοτήσει τον Υπουργό Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος να μεριμνήσει για την άμεση αφαίρεση των παράνομων λαστίχων και οποιωνδήποτε άλλων μηχανημάτων που υποβοηθούν στην εκτροπή του νερού από τον ποταμό Καρκώτη και τη λήψη δικαστικών μέτρων εναντίον των παρανομούντων.

Η πιο πάνω απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου δεν έχει υλοποιηθεί ακόμα, ενώ όπως μας πληροφόρησε ο Διευθυντής του Τμήματος, το Τμήμα βρίσκεται στο στάδιο αξιοποίησης των δύο γεωτρήσεων στην περιοχή Κακοπετριάς και εγκατάστασης δικτύου για παροχή νερού στους αρδευτές που εκτρέπουν παράνομα νερό από τον ποταμό. Παρόλο που το έργο εκτελέστηκε από το ΤΑΥ μέσα στο 2009, και έχει δοκιμαστεί πλήρως, η Κοινότητα  αρνείται να το παραλάβει, διότι οι επηρεαζόμενοι γεωργοί δεν αποδέχονται την προμήθεια νερού, έναντι χρέωσης, από τις γεωτρήσεις του ΤΑΥ.  Ο Διευθυντής του Τμήματος μας πληροφόρησε ότι το Τμήμα εξακολουθεί να καλεί την Κοινότητα και την Αρδευτική Επιτροπή να παραλάβει το έργο και να άρει την παράνομη υδροληψία και ότι καταβάλλονται προσπάθειες, σε όλα τα επίπεδα, για να μεταπειστούν οι επηρεαζόμενοι γεωργοί.  Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης θα ληφθούν νομικά μέτρα εναντίον των παρανομούντων.

Από την Έκθεση της Γενικής Ελέγκτριας του 2009 (σελ. 75):

Οδηγία Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη θέσπιση πλαισίου Κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων.

(α)     Πολιτικές τιμολόγησης νερού. Σύμφωνα με τις πρόνοιες της πιο πάνω Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα, οι οποίες ενσωματώθηκαν στον περί Προστασίας  και Διαχείρισης Νερών Νόμο του 2004, τα κράτη-μέλη θα πρέπει, μέχρι το 2010, να διασφαλίσουν ότι οι πολιτικές τιμολόγησης νερού θα παρέχουν κατάλληλα κίνητρα στους χρήστες, για να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τους υδάτινους πόρους και, κατά συνέπεια, θα συμβάλλουν στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας, ενώ οι πολιτικές τιμολόγησης νερού θα είναι τέτοιες ώστε να ανακτάται το κόστος των υπηρεσιών ύδατος.
Βάσει του άρθρου 9 της Οδηγίας Πλαισίου, η τιμολογιακή πολιτική θα πρέπει να εφαρμοστεί μέχρι τέλος του 2010 και οι σχετικές αναφορές θα έπρεπε να είχαν υποβληθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή μαζί με τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού, μέχρι το Μάρτιο του 2010.

(β)     Παροχή Συμβουλευτικών Υπηρεσιών για την εφαρμογή των άρθρων 11, 13 και 15 της Οδηγίας Πλαίσιο περί υδάτων 2000/60/ΕΚ. Για υλοποίηση των υποχρεώσεων που προκύπτουν από τα άρθρα 11, 13 και 15 της Οδηγίας Πλαίσιο, το Τμήμα προκήρυξε, στις 9.11.2007, διαγωνισμό για την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών οι οποίες θα διαλάμβαναν (α) αναθεώρηση υδατικής πολιτικής, (β) ετοιμασία προγράμματος μέτρων για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας, (γ) ετοιμασία σχεδίων διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού και (δ) ετοιμασία σχεδίου διαχείρισης της ξηρασίας.
Λόγω προβλημάτων που προέκυψαν στην κατακύρωση της προσφοράς η σχετική σύμβαση υπογράφηκε  με καθυστέρηση στις 8.12.2008. Σύμφωνα με το άρθρο 13(6) της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ, τα σχέδια διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού, δημοσιεύονται το αργότερο εννέα έτη μετά την ημερομηνία έναρξης ισχύος της Οδηγίας, δηλαδή μέχρι τις 22.12.2009.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε, στις 3.6.2010, προειδοποιητική επιστολή, σύμφωνα με την οποία η Κυπριακή Δημοκρατία παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει δυνάμει του άρθρου 13 της Οδηγίας για την κατάρτιση σχεδίου διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού μέχρι τις 22.12.2009. 
Επίσης κρίνει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία παρέβη και τις υποχρεώσεις που υπέχει δυνάμει του άρθρου 14 της Οδηγίας, σύμφωνα με το οποίο η διαδικασία πληροφόρησης του κοινού και οι σχετικές διαβουλεύσεις πάνω στο προσχέδιο διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού έπρεπε να είχαν ξεκινήσει έως τις 22.12.2008. 
Ο Διευθυντής του Τμήματος μας πληροφόρησε ότι, η διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης θα ολοκληρωθεί πριν το τέλος του 2010 και αναμένεται ότι το Σχέδιο Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού καθώς και το Σχέδιο Διαχείρισης της Ξηρασίας, το οποίο συμπληρώνει και υποστηρίζει το εν λόγω Σχέδιο, θα υποβληθούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή,  τον Απρίλιο του 2011, αφού πρώτα εγκριθούν από το Υπουργικό Συμβούλιο.

Από την Έκθεση της Γενικής Ελέγκτριας του 2009 (σελ. 70):

Ποιότητα πόσιμου νερού στις κοινότητες.

(α) Ο έλεγχος του πόσιμου νερού ρυθμίζεται από τις διατάξεις του περί της Ποιότητας του Νερού Ανθρώπινης Κατανάλωσης (Παρακολούθηση και Έλεγχος) Νόμου (Ν.87(Ι)/2001).  Σύμφωνα με τον υπό αναφορά Νόμο, ο Διευθυντής Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας καθορίζεται ως η αρμόδια αρχή για την παρακολούθηση της ποιότητας του πόσιμου νερού και ως φορείς ύδρευσης ορίζονται πρόσωπα, οργανισμοί ή αρχές που προμηθεύουν νερό για ανθρώπινη κατανάλωση. Ο ορισμός αυτός περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, το Διευθυντή του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων και Κοινοτικά ή Δημοτικά Συμβούλια.  Σύμφωνα με το άρθρο 5 του Νόμου, «κάθε φορέας ύδρευσης οφείλει να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα ώστε το νερό ανθρώπινης κατανάλωσης που προμηθεύει στο κοινό να διατηρείται πάντοτε υγιεινό και καθαρό».

Ο Υπουργός Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος εκχώρησε, με την ΚΔΠ 707/2004  την αρμοδιότητα για την παρακολούθηση της ποιότητας των υπόγειων νερών από κοινού στο ΤΑΥ και το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης (ΤΓΕ).  Τα υπό αναφορά Τμήματα συνεργάζονται για σκοπούς δειγματοληψίας από τις γεωτρήσεις του δικτύου παρακολούθησης των υπόγειων υδάτινων σωμάτων που καθορίστηκε για σκοπούς εφαρμογής των προνοιών του άρθρου 8 της Οδηγίας Πλαίσιο για τα νερά 2000/60, ωστόσο επισημάναμε ότι δεν έχει υπογραφεί επίσημο πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ του ΤΑΥ και του ΤΓΕ έτσι ώστε να καθορίζονται οι υποχρεώσεις του ΤΓΕ για ενημέρωση του ΤΑΥ σε σχέση με τα αποτελέσματα των αναλύσεων για τις γεωτρήσεις όπου το ΤΓΕ διενεργεί τη δειγματοληψία.  Ως αποτέλεσμα, παρατηρήθηκε έλλειψη συντονισμού μεταξύ του ΤΑΥ και του ΤΓΕ όσον αφορά στην κοινοποίηση των αποτελεσμάτων για τις δειγματοληψίες νερού από τα δίκτυα παρακολούθησης που διενήργησε το ΤΓΕ.

Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί το περιστατικό ανίχνευσης αρσενικού, σε επίπεδα πέραν του επιτρεπόμενου ορίου, σε γεώτρηση ύδρευσης στην περιοχή Μάμμαρι-Κοκκινοτριμιθιάς τον Οκτώβριο του 2008, όπου διενεργήθηκαν τρεις δειγματοληψίες στη μολυσμένη γεώτρηση από το ΤΓΕ.  Όπως πληροφορηθήκαμε, μετά την κοινοποίηση των αποτελεσμάτων στο ΤΑΥ για τα δύο πρώτα δείγματα, θεωρήθηκε σκόπιμο, όπως πριν τη λήψη οποιωνδήποτε μέτρων, διενεργηθεί και η επόμενη προγραμματισμένη δειγματοληψία, την άνοιξη του 2009, για να επιβεβαιωθεί η ψηλή τιμή του αρσενικού, καθώς τα αποτελέσματα της δεύτερης δειγματοληψίας θεωρήθηκαν οριακά και η χρήση της επηρεαζόμενης γεώτρησης για ύδρευση δεν ήταν σε γνώση του Τμήματος.  Ως εκ τούτου δεν έγιναν οποιεσδήποτε ενέργειες εκ μέρους του ΤΑΥ για αντιμετώπιση της κατάστασης παρά μόνο μετά από την επίσημη ενημέρωση που λήφθηκε από τον Διευθυντή Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας στις 30.7.2009 και το ΤΓΕ την 1.7.2009, αφού εξασφαλίστηκαν και τα αποτελέσματα της τρίτης δειγματοληψίας, με βάση τα οποία αποφασίστηκε ο τερματισμός άντλησης νερού από την υπό αναφορά γεώτρηση.

Με αφορμή το πιο πάνω περιστατικό, συστάθηκε Συντονιστική Επιτροπή Ποιοτικού Ελέγχου Νερού, την οποία συντονίζει το ΤΑΥ και στην οποία συμμετέχουν το Υπουργείο Εσωτερικών, το Γενικό Χημείο του Κράτους, το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης, οι Υγειονομικές Υπηρεσίες, το Τμήμα Γεωργίας, οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες και το Τμήμα Περιβάλλοντος.  Στόχοι της Επιτροπής είναι η αποτελεσματική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων των δειγματοληψιών και η εμπλοκή των επηρεαζόμενων Κοινοτήτων στη διαδικασία.  Στα πλαίσια αυτά, προωθείται από την Επιτροπή η ετοιμασία πρωτοκόλλου διαδικασιών, που αναμένεται να επιλύσει το πρόβλημα έλλειψης συντονισμού των εμπλεκόμενων φορέων.

Ο Διευθυντής του Τμήματος, μας πληροφόρησε ότι η Επιτροπή έχει ολοκληρώσει την  ετοιμασία πρωτοκόλλων άμεσης ενημέρωσης και λήψης μέτρων τα οποία έχουν τεθεί σε εφαρμογή, ενώ έχει ετοιμαστεί κατάλογος όλων των κοινοτικών γεωτρήσεων που χρησιμοποιούνται για υδατοπρομήθεια.  Παράλληλα, αναθεωρείται το δίκτυο παρακολούθησης που συστάθηκε βάσει της Οδηγίας Πλαίσιο και θα γίνει προσπάθεια για ένταξη, σε αυτό, γεωτρήσεων που χρησιμοποιούνται για ύδρευση, ώστε να γίνεται παράλληλα έλεγχος και του πόσιμου νερού των Κοινοτήτων.

(β)     Υποβάθμιση γεωτρήσεων. Το Τμήμα ανέθεσε, κατόπιν διαγωνισμού, την διεξαγωγή μελέτης διερεύνησης της κατάστασης των δικτύων υδατοπρομήθειας σε Δήμους και Κοινότητες που βρίσκονται εκτός των περιοχών υδροδότησης των Συμβουλίων Υδατοπρομήθειας.  Η μελέτη ολοκληρώθηκε το Μάιο του 2010 και αναφέρει, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:

(i) Περίπου 112 Δήμοι/Κοινότητες χρησιμοποιούν και φυσικές πηγές για την ύδρευση των κατοίκων τους.  Σύμφωνα με τα στοιχεία που αναφέρονται στη μελέτη, ποσοστό 96,8% των πηγών, παγκύπρια, παρουσιάζουν μείωση στην απόδοσή τους.

(ii) Περίπου 41 Δήμοι/Κοινότητες χρησιμοποιούν και γεωτρήσεις για την ύδρευση των κατοίκων τους, ενώ 264 Δήμοι/Κοινότητες χρησιμοποιούν εφεδρικές γεωτρήσεις για ενίσχυση της υδατοπρομήθειάς τους, ως αποτέλεσμα εποχικότητας των σταθερών πηγών ύδρευσης.  Σύμφωνα με στοιχεία της μελέτης, το 69,7% των γεωτρήσεων, παγκύπρια, παρουσιάζει εποχικότητα στην απόδοση με σταθμισμένο μέσο όρο μείωσης ύψους 6,6%, ενώ ποσοστό ύψους 14,5% των γεωτρήσεων παρουσιάζει μείωση της απόδοσης ύψους 23,1%.

Τα πιο πάνω καταδεικνύουν ότι σε αρκετές Κοινότητες, ιδιαίτερα στην Επαρχία Λευκωσίας, τόσο οι πηγές όσο και οι γεωτρήσεις που χρησιμοποιούνται για σκοπούς υδροδότησης υποβαθμίζονται διαχρονικά λόγω, αφ'  ενός, της αυξημένης ζήτησης νερού και αφ’ ετέρου των μακροχρόνιων επιπτώσεων της υπεράντλησής τους, σε συνδυασμό με τη μη ικανοποιητική αναπλήρωσή τους, ως αποτέλεσμα των κλιματολογικών αλλαγών.

Το πρόβλημα της διασφάλισης της επαρκούς υδροδότησης των επηρεαζόμενων Κοινοτήτων θα πρέπει να απασχολήσει το Τμήμα ώστε να ληφθούν έγκαιρα τα απαραίτητα μέτρα για αντιμετώπισή τους.

Ο Διευθυντής του Τμήματος μας πληροφόρησε ότι το Τμήμα προχωρά στην εκπόνηση μελετών για την κάλυψη των υδρευτικών αναγκών των περιαστικών κοινοτήτων, ιδιαίτερα της Λευκωσίας, από τα Κυβερνητικά Υδατικά Έργα, για να λυθεί οριστικά το πρόβλημα υποβάθμισης της ποιότητας και της μείωσης των ποσοτήτων νερού που μπορούν να αντληθούν από τις κατά τόπους γεωτρήσεις.

Καθορισμός ζωνών προστασίας γεωτρήσεων ύδρευσης. Σύμφωνα με την ΚΔΠ 707/2004 (Εκχώρηση Εξουσιών/Αρμοδιοτήτων που Αφορούν τον περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών και του Εδάφους Νόμο), το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων καθορίζεται ως η αρμόδια Αρχή για την εφαρμογή του άρθρου 10 του  περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών (Μέτρα Προστασίας Υπόγειων Νερών) Διατάγματος (ΚΔΠ 45/96).  Το εν λόγω άρθρο ορίζει τον καθορισμό τριών ζωνών προστασίας γύρω από κάθε γεώτρηση ύδρευσης με στόχο τον περιορισμό της ρύπανσης ή μόλυνσης του υπόγειου νερού.

Το ΤΑΥ καθόρισε, διαχρονικά, ζώνες προστασίας για 130 από τις περίπου 350-400 γεωτρήσεις ύδρευσης που, σύμφωνα με υπολογισμούς του Τμήματος, υπάρχουν σε λειτουργία σήμερα.  Όπως μας αναφέρθηκε, ο ακριβής αριθμός των γεωτρήσεων δεν μπορεί να καθορισθεί, λόγω της ελλιπούς ενημέρωσής του Τμήματος από τις κοινοτικές αρχές σε περίπτωση αντικατάστασης υφιστάμενων γεωτρήσεων ύδρευσης με άλλες, ή ανόρυξης νέων γεωτρήσεων, με αποτέλεσμα τον μη έγκαιρο καθορισμό ζωνών προστασίας και  ενδεχόμενο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.

Διαπιστώθηκε ότι το ΤΑΥ δεν ετοιμάζει ετήσιο πρόγραμμα ελέγχων τήρησης των προνοιών του Διατάγματος ως προς την επιτρεπόμενη δραστηριότητα στα πλαίσια των καθορισμένων ζωνών προστασίας.  Όπως μας αναφέρθηκε, έλεγχοι γίνονται μόνο στις περιπτώσεις όπου είναι γνωστό στο Τμήμα ότι υπάρχει πρόβλημα ή παράβαση.  Εισηγηθήκαμε όπως, για σκοπούς πληρέστερης παρακολούθησης, ετοιμάζεται ετήσιο πρόγραμμα ελέγχων, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η εφαρμογή του Διατάγματος σε όλες τις περιπτώσεις γεωτρήσεων για τις οποίες έχουν καθοριστεί ζώνες προστασίας.  Ο Διευθυντής του Τμήματος μας ενημέρωσε ότι θα γίνει προσπάθεια για υιοθέτηση της εισήγησής μας.

Από την Έκθεση της Γενικής Ελέγκτριας του 2009 (σελ.67 ):

(δ)     Ανορύξεις ιδιωτικών γεωτρήσεων.  Όπως αναφέρεται εκτενέστερα σε προηγούμενες Εκθέσεις μας, σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία, η άδεια για ανόρυξη γεωτρήσεων δίδεται, με τη συγκατάθεση του Διευθυντή του ΤΑΥ, από τον αρμόδιο Έπαρχο, ο οποίος φέρει την αρμοδιότητα για την διεξαγωγή ελέγχων αναφορικά με την άντληση νερού από τις υπό αναφορά γεωτρήσεις.

Σύμφωνα με στοιχεία του Τμήματος, κατά τη διάρκεια του έτους εκδόθηκαν 690 άδειες που αφορούσαν ανόρυξη γεωτρήσεων για σκοπούς άρδευσης (1.016 το 2008) και 1.140 άδειες που αφορούσαν στην ανόρυξη γεωτρήσεων για οικιακούς σκοπούς (2.174 το 2008). 

Σύμφωνα με υπολογισμούς του Τμήματος, βρίσκονται σε λειτουργία περίπου 40.000-50.000 γεωτρήσεις για τις οποίες έχουν χορηγηθεί σχετικές άδειες, ενώ ανορύσσεται ετησίως και μεγάλος αριθμός παράνομων γεωτρήσεων. 

Το 2010 το ΤΑΥ προχώρησε στη μίσθωση υπηρεσιών για την καταγραφή, σε πιλοτική βάση, των παράνομων και αδειοδοτημένων γεωτρήσεων στην περιοχή της Κεντρικής Μεσαορίας, τη διαπίστωση των ποσοτήτων νερού που αντλούνται από αυτές και του είδους των καλλιεργειών που αρδεύονται. 
Οι εργασίες άρχισαν τον Ιανουάριο του 2010 και όπως μας ενημέρωσε ο Διευθυντής του Τμήματος, αναμένεται να ολοκληρωθούν πριν το τέλος του 2010.

Λόγω του ότι η εποπτεία που ασκείται από τους Επάρχους είναι περιορισμένη, το Τμήμα, έχοντας την ευθύνη για τη διαχείριση και τη διατήρηση της ποιότητας και ποσότητας των υδάτινων πόρων, προβαίνει, σε συνεργασία με τους Επάρχους, στη διεξαγωγή  μικρού  αριθμού ελέγχων σε αδειοδοτημένες γεωτρήσεις.

Όπως μας αναφέρθηκε, το ΤΑΥ δεν τηρεί στοιχεία αναφορικά με τα ευρήματα των ελέγχων που διεξάγονται, το χρόνο διεξαγωγής επαναληπτικού ελέγχου και τις περιπτώσεις που παραπέμφθηκαν για λήψη νομικών μέτρων στις Επαρχιακές Διοικήσεις.
Εισηγηθήκαμε όπως, για σκοπούς αποτελεσματικότερου ελέγχου, τηρείται συγκεντρωτικό μητρώο όπου να καταγράφονται τα πιο πάνω στοιχεία και όπως, στη βάση δεδομένων των αδειοδοτημένων γεωτρήσεων που άρχισε να δημιουργείται από το ΤΑΥ, περιληφθεί πεδίο που να αναφέρεται στο υδάτινο σώμα στο οποίο κατατάσσεται η γεώτρηση, έτσι ώστε να παρακολουθείται και να περιορίζεται η έκδοση αδειών σε περιοχές που απειλούνται από υπεράντληση.

Από την Έκθεση της Γενικής Ελέγκτριας του 2009 (σελ. 67):

(β)     Διάθεση νερού για σκοπούς ύδρευσης. Οι ετήσιες ανάγκες ύδρευσης ανέρχονται σε περίπου 86 εκ. κ.μ. νερού.  Κατά το  πρώτο τρίμηνο του 2009 συνεχίστηκε η επιβολή περικοπών ύψους 30% στην ύδρευση που εφαρμόστηκε κατόπιν σχετικής απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου ημερ. 26.3.2008.  Λόγω της ικανοποιητικής βροχόπτωσης κατά  τους πρώτους του 2009,  το Υπουργικό Συμβούλιο, με απόφασή του ημερ. 14.4.2009, ενέκρινε τη μείωση των περικοπών στην ύδρευση στο 15% των κανονικών αναγκών κατά τους μήνες Απρίλιο έως Δεκέμβριο 2009. Ως αποτέλεσμα παραχωρήθηκαν, σύμφωνα με στοιχεία του Τμήματος, για σκοπούς ύδρευσης, 70,3 εκ. κ.μ. νερού, από τα οποία τα περίπου 49,4 εκ. κ.μ. (περίπου 70%) προήλθαν από τις μονάδες αφαλάτωσης, 10,3 εκ. κ.μ. από άντληση νερού από Κυβερνητικές γεωτρήσεις (περίπου 15%), 7,6 εκ. κ.μ. από τα αποθέματα νερού σε φράγματα (περίπου 11%) και 3,0 εκ. κ.μ. από τη μεταφορά νερού με δεξαμενόπλοια από την Ελλάδα (περίπου 4%).

(γ)     Διάθεση νερού για σκοπούς άρδευσης. Το Υπουργικό Συμβούλιο, με την απόφασή του ημερ. 14.4.2009, ενέκρινε την παραχώρηση 19,65 εκ. κ.μ. νερού για σκοπούς άρδευσης από το Ενιαίο Σχέδιο Νοτίου Αγωγού.  Παράλληλα, παραχωρήθηκαν ποσότητες νερού για άρδευση από τα υδατικά έργα Πάφου, Πόλης Χρυσοχούς και Λευκωσίας σύμφωνα με τις διαθέσιμες ποσότητες νερού.  Σύμφωνα με στοιχεία του Τμήματος, κατά το 2009, παραχωρήθηκαν συνολικά, για σκοπούς άρδευσης, 30,4 εκ. κ.μ. νερού, από τα οποία 21,8 εκ. κ.μ. προέρχονταν από φράγματα, 5,6 εκ. κ.μ. από γεωτρήσεις και 3,0 εκ. κ.μ. από ανακυκλωμένο νερό.