Το πρώτο αποχετευτικό σύστημα στην Κύπρο κατασκευάστηκε τη δεκαετία του '70 και η επέκταση του, όπως και η κατασκευή άλλων σταμάτησε με την Τουρκική εισβολή το 1974.
Ο σταθμός επεξεργασίας λυμάτων στη Λευκωσία βρίσκεται στις κατεχόμενες περιοχές και συνέχιση της λειτουργίας του είναι από τις πρώτες συμφωνίες που έγιναν με τις κατοχικές αρχές.
Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν κατασκευαστεί αποχετευτικά συστήματα σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Κύπρου και τώρα επεκτείνονται για να καλύψουν ολόκληρη την πόλη και τις γειτνιάζουσες κοινότητες. Έτσι ενώ τώρα παράγονται 17εκ ΚΜ επεξεργασμένου νερού στις πόλεις αυτό αναμένεται να τριπλασιαστεί στα επόμενα 15 χρόνια.
Υπάρχουν επίσης αρκετές μεγάλες κοινότητες με δικά τους μικρά αποχετευτικά συστήματα τα οποία παράγουν 500ΚΜ αλλά με τα έργα που ήδη άρχισαν και τα άλλα που προγραμματίζονται να γίνουν, οι ποσότητες αναμένεται να ξεπεράσουν τα 15εκ ΚΜ τα επόμενα 15 χρόνια.
Οι κύπριοι αντιμετώπιζαν για πολλά χρόνια με πολύ μεγάλη δυσπιστία τα επεξεργασμένα λύματα και οι γεωργοί δεν τα ήθελαν.
Σιγά-σιγά όμως η κατάσταση άλλαξε και σε ορισμένες περιοχές υπάρχει και ανταγωνισμός για το ποιος θα πάρει περισσότερο νερό. Σε αυτό συνέβαλε φυσικά και οι συχνές ανομβρίες αλλά και η πολύ χαμηλή τιμή διάθεσης (4σεντς/ΚΜ) του επεξεργασμένου νερού στους γεωργούς.
Μέσα στον Κώδικα Ορθής Γεωργικής Πρακτικής περιλαμβάνεται εδώ και πολύ καιρό και καθοδήγηση για την χρήση των επεξεργασμένων λυμάτων.
Με βάση στοιχεία του 2008, η κατανομή χρήσης των επεξεργασμένων λυμάτων ήταν:
- 19% για καλλιέργειες κτηνοτροφικών φυτών
- 15% για τους χώρους πρασίνου και πάρκων των πόλεων
- 20% χρησιμοποιήθηκε για εμπλουτισμό του υδροφορέα επιλεγμένων περιοχών
- 28% διοχετεύθηκε σε υφιστάμενα αρδευτικά δίκτυα
- 5% διατέθηκε για χρήση εκτός δικτύων, και
- 13% απορρίφθηκε στη θάλασσα.
Σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες άρδευσης των γεωργικών περιοχών, τα επεξεργασμένα λύματα μόλις και ξεπερνούν το 7% του συνόλου των αναγκών. Ο υφιστάμενος προγραμματισμός στοχεύει αυτό να ανέλθει στο 40% των αρδευτικών αναγκών τα επόμενα 15 χρόνια.
Τα αποχετευτικά συστήματα λειτουργούν και επεκτείνονται υπό την ευθύνη των τοπικών Συμβουλίων Αποχέτευσης, αλλά η τριτοβάθμια επεξεργασία των λυμάτων χρηματοδοτείται από το κυβερνητικό Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων το οποίο έχει και την ευθύνη της διάθεσής του.
Η διαχείριση των αποχετευτικών συστημάτων και ο έλεγχος της ποιότητας των επεξεργασμένων λυμάτων δεν είναι φυσικά εύκολη υπόθεση.
Το κάθε σύστημα έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες και προβλήματα, όπως για παράδειγμα το ύψος της στάθμης των υπογείων νερών, του τρόπου επέκτασης των οικιστικών περιοχών, του εκτεταμένου και ενεργοβόρου δικτύου και πολλά άλλα.
Η επέκταση των συστημάτων και η διάθεση των επεξεργασμένων λυμάτων έχουν τώρα δημιουργήσει και επιπλέον έντονες συζητήσεις σε άλλο επίπεδο.
Υπάρχουν για παράδειγμα αντιδράσεις σε προγραμματισμούς για διάθεση επεξεργασμένου νερού σε γήπεδα γκολφ.
Γίνεται συζήτηση κατά πόσο το νερό θα πρέπει να διατίθεται σε γειτνιάζουσες περιοχές ή με επιπλέον έξοδα να διοχετευθεί σε υφιστάμενους γεωργούς, αυτό που η κυβέρνηση αποκαλεί ένταξη στο υδατικό ισοζύγιο.
Με τη μείωση της βροχόπτωσης στην Κύπρο δημιουργείται και ένα επιπλέον πρόβλημα διάθεσης, εφόσον ορισμένα επεξεργασμένα λύματα περιέχουν άλατα σε βαθμό που δεν επιτρέπει τη συνεχή άρδευση των ιδίων περιοχών.
Σαν αποτέλεσμα έχει ξεκινήσει έντονη συζήτηση, για μια σειρά από θέματα όπως τις περιοχές θα πρέπει να αφαλατώνεται το νερό τους προτού διατεθεί στη γεωργία, που θα απορρίπτεται η άλμη, σε ποιους θα διατίθεται το νερό και αν αυτό πρέπει πρώτα να αντλείται έστω και μεγάλες αποστάσεις για να εξυπηρετεί παραδοσιακούς γεωργούς ή αν θα πρέπει να αναζητηθούν γεωργοί κοντά στα συστήματα που ενδιαφέρονται να πάρουν το νερό.
Προβληματισμοί που περιέχουν και έντονη κοινωνική και ανθρωπιστική διάσταση.
Τέλος η επεξεργασία και αποθήκευση των επεξεργασμένων λυμάτων είχε και μια απροσδόκητη και όμορφη οικολογική έκπληξη αφού οι δεξαμενές του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας προσφέρουν καταφύγιο σε ντόπια και μεταναστευτικά πουλιά σε τόσο μεγάλους αριθμούς που δημιουργείται τώρα πρόβλημα με το κοντινό αεροδρόμιο.
Χαράλαμπος Θεοπέμπτου
Επίτροπος Περιβάλλοντος
