Στο άρθρο 4 της Οδηγίας 2008/98 της ΕΕ για τη διαχείριση των αποβλήτων αλλά και στη δική μας νομοθεσία (άρθρο 9 του Περι Αποβλήτων νόμου - 185/2011) η πιο σημαντική δράση είναι η πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων.
Αυτό ορίζεται στην νομοθεσία μας ως εξής:
9.-(1) Κατά τη διαμόρφωση της πολιτικής για τα απόβλητα και την εφαρμογή του παρόντος Νόμου, για σκοπούς πρόληψης της δημιουργίας και διαχείρισης των αποβλήτων, ισχύει ως τάξη προτεραιότητας η ακόλουθη ιεράρχηση όσον αφορά τα απόβλητα:
(α) πρόληψη,
(β) προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση,
(γ) ανακύκλωση,
(δ) άλλου είδους ανάκτηση, όπως ανάκτηση ενέργειας, και
(ε) διάθεση.
Για να μπορεί να εφαρμοστεί ένα τέτοιο σκεπτικό θα πρέπει να κοιτάξουμε τα απόβλητα που παράγουμε, να βρούμε αυτά που μπορούμε να αλλάξουμε πρακτικές ούτως ώστε να μην παράγονται.
Με αυτό το σκεπτικό βλέπουμε μέχρι τώρα σταδιακή εισαγωγή μιας σειράς από μέτρα όπως πχ αυτά με τα πλαστικά τα οποία εφαρμόζονται σταδιακά.
Ένα τέτοιο μέτρο που συζητιέται τώρα, είναι και η απαγόρευση το 2030 των μικρών συσκευασιών και των μη απαραίτητων συσκευασιών είτε είναι ανακυκλώσιμες, είτε όχι. Παράλληλα να θυμίσουμε ότι έχουν ήδη τεθεί πολύ ψηλά ποσοστά ανακύκλωσης αφού θα πρέπει να φτάσουμε το στόχο του 55% μέχρι το 2025 που με βάση το που βρισκόμαστε σήμερα, φαίνεται πολύ μακρινός στόχος και θα μας βάλει σε μπελάδες.
Τα νέα μέτρα θα περιλαμβάνουν πλαστικές συσκευασίες μιας χρήσης για ποτά και τρόφιμα που θα καταναλωθούν εντός πχ. του καταστήματος και θα προωθείται η χρήση επαναχρησιμοποιήσιμων δοχείων /συσκευασιών.
Οι αλλαγές όμως που θα είναι πιο εμφανείς στους καταναλωτές, είναι η απαγόρευση των μικρών μπουκαλιών με σαμπού, κρέμες κλπ που βρίσκουμε στα δωμάτια των ξενοδοχείων.
Η άλλη αλλαγή είναι η απαγόρευση των συσκευασμένων φρούτων και πχ. πλυμένων /τεμαχισμένων λαχανικών όπως πχ μίγματα σαλατικών κλπ. Τα οποία βλέπουμε και στην Κύπρο να πληθαίνουν στα ράφια των υπεραγορών.
Η ΕΕ υπολογίζει ότι εάν οι επιχειρήσεις περάσουν την μείωση αυτών των εξόδων τους στους καταναλωτές, κάθε νοικοκυριό θα μειώσει κατά €100 τα ετήσια έξοδα του.
Όλες αυτές οι αλλαγές συζητιούνται τώρα μεταξύ της Ε. Επιτροπής και του Ευρωκοινοβουλίου.
Φυσικά όλα αυτά τα μέτρα δεν στοχεύουν μόνο στην μείωση των αποβλήτων αλλά και στη μείωση των πλαστικών.
Στόχοι που καθορίζονται στην κυπριακή νομοθεσία και που οι Τοπικές Αρχές χρειάζεται να οργανωθούν από τώρα αν θα τους πετύχουμε, είναι:
- Μείωση κατά 50% της κατά κεφαλήν παγκόσμιας σπατάλης τροφίμων μέχρι το 2030.
- Επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και ανάκτηση άλλων υλικών, περιλαμβανομένων των εργασιών υγειονομικής ταφής, μη επικίνδυνων αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων η αύξηση των εργασιών αυτών κατ΄ ελάχιστο στο 70% ως προς το συνολικό βάρος.
- Μέχρι το 2025, η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση των δημοτικών αποβλήτων θα πρέπει να είναι τουλάχιστον σε ποσοστό 55% κατά βάρος, σε ποσοστό 60% μέχρι το 2030 και σε ποσοστό 65% μέχρι το 2035.
Με το σύστημα που έχουμε τώρα όπου βασικά όλα τα οικιακά απόβλητα καταλήγουν για θάψιμο δεν μπορούμε να πετύχουμε τους στόχους μας. Γι αυτό και η νομοθεσία προβλέπει ότι θα:
- «ξεκινήσει παντού χωριστή συλλογή τουλάχιστον για το χαρτί, τα μέταλλα, τα πλαστικά και το γυαλί και, από την 1η Ιανουαρίου 2025, για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα». Αυτός ο διαχωρισμός των ανακυκλώσιμων θα είναι υποχρεωτικός για όλους ανεξαιρέτως και οι ποινή που προβλέπεται για το πρώτο παράπτωμα είναι €1000 ενώ για εταιρείες μέχρι €15000.
- Θα ξεκινήσει η χωριστή συλλογή οργανικών αποβλήτων (αποφάγια κουζίνας, πράσινα κλπ) σε όλη την Κύπρο μετά τη 31/12/2023.
- Τέλος του 2023 οι Τοπικές Αρχές θα πρέπει να ετοιμάσουν το πρόγραμμα που θα εφαρμόσουν για να εγκριθεί από το Τμ Περιβάλλοντος και η υποχρεωτική ανακύκλωση θα μπει σε εφαρμογή ένα μήνα μετά τις δημοτικές εκλογές του 2024.
- Το κίνητρο που θα δοθεί στους πολίτες θα είναι το σύστημα της προπληρωμένης σακούλας. Πόσα όμως θα χρεώνεται για κάθε περιοχή;
Για να πετύχουμε τους ψηλούς αυτούς στόχους θα πρέπει να αλλάξουν πολλά. Χρειάζονται υποδομές, ενημέρωση των πολιτών και σύστημα διαχείρισης.
Για παράδειγμα οι ορεινές περιοχές και η επαρχία Πάφου δεν έχουν μονάδες που μπορούν να επεξεργαστούν οργανικά απόβλητα.
Σε ποιος θα αγοράσει και σε ποιους κάδους θα μπαίνουν τα οργανικά απόβλητα για να μην έχουμε πρόβλημα με γάτους ή μυρωδιές; Πόσο συχνά θα συλλέγονται; Που θα πηγαίνουν;
Ποιος θα αναλάβει να ετοιμάσει τις υποδομές και με ποιο σύστημα θα προωθούμε την επαναχρησιμοποίηση πχ οικιακού εξοπλισμού αφού δεν έχουμε κάνει τίποτα σαν κράτος μέχρι σήμερα;
Η νέα κυβέρνηση χρειάζεται να κινηθεί με γοργούς ρυθμούς και η Τοπική αυτοδιοίκηση να οργανωθεί από τώρα.
Πολύ φοβάμαι ότι ήρθε η ώρα να πληρώσουμε τις λανθασμένες και διεφθαρμένες πολιτικές που εφαρμόζαμε τόσα χρόνια για τη διαχείριση των οικιακών αποβλήτων.
Χαράλαμπος Θεοπέμπτου
Πρόεδρος Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος
Κίνημα Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών
